‘Zet je geld aan het werk!'

'Zet je geld aan het werk!’

Ook in Duitsland is er een organisatie de burgers nauw wil betrekken bij gemeenschapslandbouw: Kulturland! Mensen kunnen investeren in boerderijen die werken aan ecologische landbouw die sterk verbonden is met de omgeving. We spraken Thomas Kliemt-Rippel van Kulturland, die ook adviseur van Lenteland is.

Door Eliane Bakker en Rachelle Eerhart

Thomas Kliemt-Rippel is een van de hoofdrolspelers in Kulturland, de Duitse zusterorganisatie van Lenteland. Kulturland bestaat nu bijna 10 jaar en heeft inmiddels 391 hectare veiliggesteld voor ‘regionaal ingebedde ecologische landbouw’: biologische bedrijven die een bijzondere relatie met hun directe omgeving hebben (bv. door directe afzet of CSA, zorglandbouw, onderwijs, natuurbeheer, etc.) en minimaal 10% van het land in dienst van de biodiversiteit stellen. Burgers investeerden voor zo’n 10 miljoen euro in 26 van dit soort boerderijen. Kulturland wil graag haar opgedane kennis en ervaring delen met soortgelijke initiatieven in andere landen, en is ook met Lenteland in contact geraakt. In gesprek met Thomas, inmiddels een van de Lenteland-adviseurs, werd onze verbeelding aangewakkerd over waar wij over een aantal jaar zouden kunnen staan.

Hoe is Kulturland begonnen?
De aanleiding voor Kulturland was de landsituatie van de boeren van de Heggelbacher Hof in 2013. Het land waar zij al 30 jaar op boerden zou op korte termijn verkocht worden. Ze hadden zelf net al een grote lening genomen om in land en infrastructuur te investeren en hadden niet de capaciteit voor nog een lening. Vanuit de omgeving was er veel steun voor de boerderij en er kwam een groepje bijeen. Het plan was om kapitaal op te halen om het land van de boerderij te kopen. Titus Bahner, agrarisch econoom, boer en oprichter van Kulturland startte een onderzoek naar landeigendom, commons, en een toekomstige organisatievorm voor gemeenschappelijk eigendom van grond. Dit onderzoek werd uiteindelijk de basis waarop Kulturland werd gebouwd. Het doel: nieuwe eigendoms- en financieringsmodellen ontwikkelen voor boerderijen die tegen dezelfde problemen aanlopen als de Heggelbacher Hof. Zo hoeft niet elke boerderij zijn eigen statuten en infrastructuur voor financiering te maken, maar kan dat door de landelijke organisatie geregeld worden. Dat betekende een grote innovatie, want voorheen moest elke boerderij die iets met gedeeld eigenaarschap wilde doen zelf uitvinden hoe dat moest. Kulturland kon administratief werk dat komt kijken bij een coöperatieve boerderij uit handen nemen van de boeren.

Wanneer kwam jij zelf bij Kulturland?
Vier jaar geleden kwam ik erbij. Ik had net mijn opleiding in Zwitserland om zelf BD-boer te worden afgerond en was op zoek naar een boerderij. Maar een boerderij overnemen bleek onmogelijk. Als je geen boerenzoon bent en land van je ouders kan overnemen, heb je geld nodig en dat had ik niet. En als je je inkomen wilt halen uit voedselproductie is het heel lastig om financiering te krijgen van de bank. Een vriend van me nodigde me uit om bij community farm de Luzernenhof op bezoek te komen. Daar ben ik in 2017 gaan werken, toen was Kulturland nog klein. Er was op dat moment nog vijf jaar de tijd om de dame die haar geld voor 10 jaar beschikbaar had gesteld aan Kulturland om op te starten terug te betalen en het zag ernaar uit dat dat niet zou gaan lukken. Omdat ik een achtergrond in business en het starten van bedrijven heb, werd mij om advies gevraagd. Ik wilde wel met de crowdfunding aan de slag. Ik huurde een filmmaker (zie hier de film), regelde funding, persberichten, evenementen en zorgde dat er een goede website kwam. Een half jaar voltijd inzet leverde uiteindelijk een zeer succesvolle eerste crowdfundingcampagne op: we kregen bijna een miljoen bij elkaar en konden de Luzernenhof redden. Sindsdien ben ik bij Kulturland in dienst gebleven.

Hoe wordt de organisatie van Kulturland betaald?
Boeren betalen een richtbedrag van 250 euro per hectare per jaar, een soort ‘alternatieve pacht’. Daarmee dekken we ongeveer een kwart van onze kosten. Ook vragen we mensen die een aandeel nemen om een vrijwillige bijdrage van 5% voor de landelijke organisatie. Daarmee dekken we nog een kwart van de kosten. De rest is ‘verlies’ en dat vangen we op met donaties.

Wat voor invloed hebben jullie op het landbouwdebat in Duitsland?
We zien het politieke klimaat, zeker het afgelopen jaar, veranderen en we hopen dat die trend doorzet. We hebben een landelijke conferentie georganiseerd met politici, en zijn bezig met lobby’en, om zo politieke invloed op te bouwen. Maar we zijn, samen met onze zusterorganisaties, eigenlijk nog te klein om echt impact te hebben.

Wat wil je de komende jaren gaan doen?
Het is belangrijk dat we snel groeien, dat meer boerderijen zich aansluiten en meer mensen die lid willen worden.

Een interessante ontwikkeling die we zien is dat veel boeren die nog geen opvolger hebben contact met ons opnemen. En er komen steeds meer boeren zonder opvolging. Daarvoor hebben we nu een nieuwe dienst. Kulturland zoekt opvolgers en begeleidt in twee jaar het proces van overname. We willen zorgen dat het proces sociaal en financieel succesvol is.

Ik ben hoopvol over de politieke situatie als het gaat over hoe er naar landspeculatie wordt gekeken. Het zou bijvoorbeeld mooi zijn als er een juridisch raamwerk ontwikkeld wordt waarbij ons soort initiatieven een speciale status krijgt. Daarmee komen er regels voor verkoop, eigendom en gebruik van land, waardoor speculatie niet meer mogelijk is. En waarbij investeren door burgers in ethische initiatieven ondersteund wordt door bijvoorbeeld belastingkorting.

Wat wil je je Nederlandse buren meegeven?
We moeten verder kijken dan alleen biologisch boodschappen doen. Zet je geld aan het werk! Door organisaties als Kulturland of Lenteland te financieren neem je als burger zeggenschap over je land. Zo kan je land voor altijd een goede bestemming geven, dat geeft een hele andere macht aan de mensen. Zeker in Nederland waar biologische landbouw nog veel te klein is, is dit een nieuwe kans en ik hoop dat veel mensen dat zien. Nederland is een land van boeren, en ik ben ontzettend blij dat jullie je aansluiten bij deze beweging!

www.kulturland.de