De wonderlijke werking van schimmels in de bodem

 

Schimmels hebben niet altijd een goede naam. We associëren ze vaak met ongezonde leefruimtes, zwart uitgeslagen voegen, groene plekken op je boterham of een harig laagje in je pestopotje. Maar schimmels zijn veel meer dan dat. Onder de grond zijn ze de drijvende kracht achter een gezonde bodem en zorgen ze ervoor dat eetbare planten tjokvol voedingsstoffen zitten. Als je Brent Slaets van Lenteland boerderij Strackxhoeve (België) ernaar vraagt, raakt hij niet uitgepraat over de wonderlijke krachten van schimmels. “Zonder schimmels is er geen leven.”

Een gezonde bodem

Om een gezonde bodem vol schimmels te krijgen, is het zaak om constant planten met wortels te hebben staan. Een plant lekt tot 20 procent van de voeding die het aanmaakt in de bodem. Daarmee voedt het de micro-organismen onder de grond, waaronder schimmels. Met deze voeding maken de schimmels draden aan waardoor een ondergronds netwerk ontstaat die de planten voorziet van kostbare voedingsstoffen en mineralen uit de bodem waar de plant zelf niet bij kan. “En zo helpen ze elkaar,” vat Brent het proces samen.

Brent is sinds januari 2022 bezig om de bodem van boerderij Strackxhoeve nieuw leven in te blazen. “Dat begint eigenlijk met een nulzetting,” legt hij uit. “Vanuit daar begin je met pionierssoorten die heel weinig voeding nodig hebben. Dat noemen we vaak onkruid, maar denk ook aan bomen als berken, elzen en wilgen. Die komen spontaan aanwaaien, groeien snel en zorgen ervoor dat de bodem al gevoed wordt voordat je er met eetbare planten aan de slag gaat.”

“Tussen deze pionierssoorten plant je dan vlieren, meidoornhagen, hazelaars en kornoeljes. Deze soorten bieden bescherming tegen de wind en zorgen er met hun bladerdak voor dat de bodem niet uitdroogt. En dan begin je met wat fruit- en notenbomen, want de bomen helpen elkaar via het ondergrondse schimmelnetwerk,” legt hij uit. Uiteindelijk moeten bepaalde soorten ook weer wijken, omdat die in de weg gaan zitten van het fruit en de noten die na verloop van tijd meer licht en lucht nodig hebben.”

 

Drie soorten schimmels: Saprofyten, Parasitaire en Mycorrhiza

Schimmels zijn essentieel voor een gezonde bodem. “Er zijn drie verschillende soorten schimmels,” begint Brent zijn opsomming. “De eerste zijn Saprofyten: dit zijn schimmels die in de lucht zitten en net als de pionierssoorten gewoon komen aanwaaien. Het zijn de natuurlijke composteerders: zij breken de houtige structuur van dode takken af in steeds kleinere deeltjes waardoor een vruchtbare bodem ontstaat voor planten en groenten.” De eetbare paddenstoelen die we kennen, zijn bijna allemaal saprofyten.

De tweede schimmelsoort zijn de parasitaire schimmels. “Van die naam schrikt iedereen altijd een beetje, maar deze soort maakt kwetsbare bomen en struiken dood. Dat is de eerste vorm van de natuurlijke cyclus van leven, sterven, afbreken en het volgende wat komt voeden en heeft dus een belangrijke rol.”

Tot slot zijn er Mycorrhiza schimmels. “Myco betekent schimmel in het latijn en rrhiza betekent wortel. Dit zijn de schimmels die in de bodem zitten en rechtstreeks verbinding maken met de wortel van de plant. Zij vormen het ondergrondse schimmelnetwerk dat planten voorziet van essentiële voedingsstoffen en zelfs nematoden (kleine wormachtige beestjes, red) kan vangen die anders van de plantenwortels zouden smullen.”

Schimmels helpen planten

“Als je geen schimmels hebt, groeien planten makkelijk tot de helft minder, omdat ze dan vanuit hun eigen, beperkte wortelzonde minder voedingstoffen krijgen. Tenzij je ze natuurlijk aan een infuus van kunstmest legt, maar dat is weer een heel ander verhaal, dus laten we dat hier even buiten beschouwing laten,” vertelt Brent. “Ecosystemen draaien letterlijk op schimmels. Zonder schimmels is er geen leven.” Het is dus essentieel om een goed schimmelnetwerk in je tuin te krijgen.

“Het begint heel eenvoudig met het toevoegen van organische materialen,” legt Brent uit. “Compost en houtsnippers. De schimmels uit de lucht komen vanzelf aanwaaien en voor de rest is het vooral een kwestie van heel veel dingen niet doen. Niet spitten, ploegen of frezen. Uiteraard geen pesticiden of kunstmest gebruiken en de (veelal meerjarige) pionierssoorten laten staan als ze niet in de weg staan, want met hun wortelstelsel maken ze de bodem al gezonder. Als ze wel in de weg staan, haal je ze handmatig weg door te wieden, want dan trek je ze er met wortel en al uit. Anders komen ze de volgende dag alweer terug. In een gezonde, structuurrijke bodem krijg je overigens vanzelf de wortel mee.”

Je kan schimmels ook actief introduceren. “Dat hebben wij gedaan door compost te gebruiken die geïnoculeerd was met inktzwam, waar we zelf nog de blauwplaatsstropharia aan toe voegden. Die laatste is zelfs eetbaar en zien we nu her en der in de tuin opduiken. We laten ze nog even staan, maar binnenkort oogsten we die voor onze klanten.” Als er paddenstoelen opkomen in de tuin, is dat dus een goed teken. “Hoe meer verschillende soorten, hoe beter. Want je kan nooit te veel schimmels hebben in je tuin,” zo stelt Brent.