'Samen’ -leven rondom een boerderij

Door Eliane Bakker

Sinds deze maand kun je mede-eigenaar worden van Erve Kiekebos, de eerste Lenteland boerderij in Nederland. Door mede-eigenaar te worden help je mee de boerderij te financieren en word je lid van de boerderij-coöperatie. Zo wordt de boerderij de gedeelde verantwoordelijkheid van de gemeenschap en de boeren: een gemeenschapsboerderij. Maar wat betekent dat eigenlijk? Wie is die gemeenschap? Welke rol speelt die? En wat betekent dat voor de boer?

Wanneer we het hebben over ‘de gemeenschap’ gebruiken we ook wel de term ‘commons’. Dat woord stamt uit de late middeleeuwen, toen het recht op gebruik van land door landarbeiders werd vastgelegd. Er bestaan ook Nederlandse woorden voor: meent, brink, es, gemeynt, marke, of in het algemeen ‘gemene gronden’.

Dit waren gedeelde gebieden zoals bossen of heide met vage grenzen, waar gejaagd en verzameld werd of waar de dieren konden weiden. Soms waren het ook kleinere stukken grond die bestemd waren voor bepaalde families of bewoners van een bepaald gebied. Rondom gemene gronden waren altijd afspraken over het gebruik, zodat de natuurlijke rijkdom niet uitgeput raakte.

Opleving van het concept ‘commons’

Vandaag de dag zijn de overgebleven gemene gronden in Nederland op één hand te tellen. Toch is er een opleving van het oude concept merkbaar. Overal in Nederland verschijnen ‘nieuwe commons’, bijvoorbeeld in de vorm van CSA tuinderijen (community supported agriculture), voedselcoöperaties zoals Lekkernassuh of sociale voorzieningen die door de buurt worden opgepakt.

We gebruiken vaak de Engelse term ‘commons’, omdat dit begrip een bredere betekenis heeft gekregen dan de Nederlandse benaming die betrekking heeft op land. Commons zijn hulpbronnen die in beheer zijn van een zelforganiserende gemeenschap met regels over het gebruik. En dan hebben we het over hulpbronnen in de breedste zin van het woord, dus niet alleen natuurlijke bronnen als water, lucht, bodem, maar ook bijvoorbeeld kennis, (digitale) infrastructuur en zorg.

Gedeelde waarden en afspraken

De regels binnen een zelforganiserende gemeenschap zijn zo afgestemd dat de hulpbronnen onverminderd of verrijkt doorgegeven worden aan de volgende generatie. In Nederland stelden vroeger de boerengemeenschap plaatselijke veldwachters aan die de boeren aan hun afspraken hielden. Bij niet-westerse inheemse volken is er vaak een cultuur van wederkerigheid met de bezielde natuur, wat we in het westen versimpeld zouden kunnen vertalen naar: creëer habitat voor de wezens die je eet.

Een gemeenschapsboerderij in deze tijd

In het geval van commons– of een gemeenschapsboerderij in deze tijd kan je spreken van een boer die samen met een lokale gemeenschap de verantwoordelijkheid neemt om vers, lokaal eten te produceren, waarbij de hulpbronnen niet worden aangetast of zelfs verrijkt worden.

De productie wordt afgestemd op de lokale gemeenschap en op het landschap. De boer voorziet zo grotere groepen mensen van voedsel, brengt de gemeenschap weer in contact met het land en herstelt de natuurlijke hulpbronnen. Niemand wordt uitgeput: de bodem, het ecosysteem, de boer en de gemeenschap moeten er beter van worden.

Lenteland boerderijen

Vanuit deze gedachte is het Lenteland-model opgezet. De commons gedachte vertaalt zich naar regeneratieve landbouw en gedeeld eigendom wat belangrijke uitgangspunten zijn voor de Lenteland boerderijen. De toekomstboeren van deze boerderijen voorzien de buurt van gezonde en lekkere producten, terwijl ze werken aan meer biodiversiteit en een rijker bodemleven.

Iedereen kan mede-eigenaar worden. Door certificaten te kopen van de boerderij-coöperatie investeer je mee in de grond en gebouwen en in het boerenbedrijf. Dat zorgt er ook voor dat je een stem hebt in de besluitvorming en welkom bent om mee te genieten van het landschap, nu en in de toekomst.

Als team van Lenteland en toekomstboeren staan wij aan het begin van deze ontwikkeling. Wij hebben nog niet het antwoord op alle vragen, maar delen graag onze ervaringen en de ontwikkelingen op de Lenteland boerderijen. Door blijvend te onderzoeken hoe we regeneratieve landbouw en gedeeld eigendom het beste kunnen vormgeven, hopen we een voorbeeld te zijn voor burgers, toekomstboeren en iedereen die droomt van een ander soort samenleving.

Wil je op de hoogte blijven? Schrijf je in voor de nieuwsbrief. Heb je vragen of opmerkingen, laat het ons weten via info@lente.land.