Hoe kom ik van slakken af?

Hoe kom ik op een diervriendelijke manier van slakken af?

Het is een bovengemiddeld nat jaar en nattigheid is precies waar slakken van houden. Net als van jonge plantjes. De vraag van veel mensen is dan ook wat je tegen deze ongenode gasten kan doen, zeker als ze met velen zijn en ze je hele (moes)tuin leegeten. We vroegen het aan de vier Lenteland boeren, die allemaal last hebben van slakken maar vooral benadrukken dat er niet zoiets bestaat als ‘ongenode gasten’. Het gaat om balans in de natuur en dus om geduld.

Balans in de natuur herstellen

“Het zijn alleen maar vervelende dieren, omdat wij dat als mens bepaald hebben,” zegt Niels van Erve Kiekebos in Empe, Gelderland. “Zodra we last hebben van bepaalde dieren zijn we geneigd om ze te bestrijden, maar als we de natuur de tijd geven om zelf een balans te vinden, krijg je het meest weerbare landschap.”

Ook Brent van de Strackxhoeve in België heeft het over de balans in de natuur. “Als je een tuin aanlegt op een plek waar eerst niks was, dan weten slakken die tuin vooral in het derde jaar goed te vinden, terwijl er dan nog niet voldoende natuurlijke vijanden van die slakken zijn. Op een gegeven moment verandert dat. Pas als er genoeg slakken zijn, loont het de moeite voor vogels om zich in de buurt te gaan nestelen en herstelt de natuur zich.”

Het grootste obstakel bij het herstel van die balans in de natuur blijft de menselijke aanwezigheid. “De slak stoort zich daar niet aan, maar predatoren van de slakken (vogels) hebben meer rust nodig. We hebben genoeg vogels in de tuin, maar niet genoeg om de slakkenpopulatie bij te benen,” legt Tim uit, tuinder bij de nieuwe Lenteland boerderij ’t Gagel in Lochem.

Weggooien of verdrinken

Maar wat doe je in de tussentijd met de slakken die je zich tegoed doen aan de jonge plantjes in je (moes)tuin? Want ook op de Lenteland boerderijen laten ze die beestjes niet helemaal vrij hun gang gaan. “Als ik een slak zie, gooi ik ze heel ver weg,” zegt Brent van Strackxhoeve. “Maar het is ook leven en laten leven.”

Bij Erve Kiekebos in Empe hebben ze ervoor gekozen om de slakken te rapen en te verdrinken. “Dat klinkt heel bruut,” zegt Niels. “Maar wat je dan krijgt is een mengsel van water en slakken, dat we over de bedden heen sprenkelen want dat schijnt andere slakken weer af te schrikken.”

Op Lenteland boerderij ’t Sierveld in Mechelen (Zuid- Limburg) rapen ze de slakken ook, maar zetten ze de beestjes ergens anders weer uit, in een weiland. Iris: “In de avond als het donker was, halen we alle slakken uit de tuin en brengen we ze een paar weilanden verderop. Het helpt echt: wij spelen dan even voor de reiger door ze weg te brengen naar de weilanden waar veel vogels zitten.”

Slakken tegengaan met eenden

Op Erve Kiekebos roepen ze dit jaar ook de hulp in van vijf eenden, bij wijze van proef. “De meeste mensen kennen de film Big Little Farm wel, waarin ze dat ook doen,” legt Niels uit. “Het werkt heel goed, want de eenden eten de slakken. Maar het zijn ook hele lompe beesten die de kleine plantjes (waar slakken dol op zijn) vertrappen. Al lijkt het redelijk goed te gaan: we laten ze vrij rondlopen en ze gaan zelf naar de plekken waar ze makkelijk voedsel kunnen vinden. Heel af en toe voeren we ze bij.”

De boeren van ’t Gagel hebben minder goede ervaringen met eenden als slakkenbestrijders, toen ze deze lieten rondlopen bij hun eerdere boerderij Bodemzicht in Malden. “Het was heel stressvol voor de eenden,” vertelt tuinder Tim. “Eenden houden, net als andere vogels, niet per se van mensen in de buurt en er lopen continu tuinders rond. Bovendien aten de eenden niet alleen de slakken op, maar bijvoorbeeld ook de wintergroenten. En echt alles zat op een gegeven moment onder de eendenpoep. Leuk experiment dus, maar bij ons in Malden werkte het niet echt.” Uiteindelijk zijn de eenden ontsnapt en nooit meer teruggevonden. “Ik denk dat ze toch door een vos of iets dergelijks gepakt zijn.”

Gladde plankjes als lokaas

En dus besloten ze de slakkenplaag bij Bodemzicht anders aan te pakken. “We deden twee verschillende dingen,” vertelt Tim. “We legden overal gladde plankjes, want daar schuilen slakken graag onder en dan konden we ze ’s ochtends heel makkelijk verzamelen. Die verzamelde slakken voerden we vervolgens aan de kippen.”

In Mechelen willen ze juist niets hebben waar de beestjes onder kunnen kruipen. “Overdag leven de slakken ergens onder, dus wij zorgen ervoor dat dit nergens kan in de groentetuin. Geen bloempotten dus of bladeren die op de grond hangen.” Ook Tim let op de bladeren die op de grond hangen. “Het blad dat heel erg aangevreten is, daar zitten slakken op, als je die blijft opruimen en de plant schoonhoudt, doet dat ook al heel veel.”

Look planten in je tuin

Een andere methode is het planten van uien, knoflook, bieslook of een ander allium, want daar houden slakken niet zo van. “Die plantte ik dan verspreid door de tuin en aan de uiteindes van de bedden om slakken en ander ongedierte tegen te houden. Dan hoef je ze ook niet te vangen of te doden,” vertelt Tim van Bodemzicht.

Babyplantjes zijn het meest kwetsbaar

Het aanpakken van de slakken is volgens Tim vooral nodig in het beginseizoen. “Dan heb je overal babyplantjes staan en is er verder nog niet zoveel te eten in de tuin. In het piekseizoen zijn er waarschijnlijk net zoveel slakken, maar dan heb je er niet zoveel last van. Dan heb je een keer sla met een hap eruit of een gaatje erin: dat zijn we niet meer gewend, maar dat maakt niks uit.”

Niels van Erve Kiekebos beaamt dit: “Als planten het lastig hebben doordat ze bijvoorbeeld worden aangevallen door slakken, dan worden het sterkere planten waar meer voedingsstoffen in zitten. Die voedingsstoffen krijg jij uiteindelijk ook binnen als je de planten eet. Groente en fruit dat er niet helemaal perfect uitziet, heeft dus meer antistoffen en daar profiteren wij ook weer van.” Alleen die jonge plantjes hebben die antistoffen nog niet en zijn nog kwetsbaar. Daar wil je de slakken niet op hebben.

Een mini-kas over de babyplanten

Tim heeft een oplossing voor die babyplantjes gevonden. “Als we hele kleine plantjes in de tuin zetten en we zijn bang voor slakken, zetten we er zo’n doorzichtige, plastic bekers op de kop overheen met een klein gat in de bodem om het vocht door te laten. Dat werkt als een soort minikas. Je kan er ook hele mooie glazen potten overheen zetten, maar glas in de tuin is altijd risky en superduur. Die plastic bekers gaan lang mee en kan je hergebruiken.”

Ze proberen die bekers maar een week te laten staan, afhankelijk van de plantjes en het weer. “Als het te warm wordt onder die beker krijg je vergeling van de bladeren. Als er op dat moment nog een extra shock krijgt, bijvoorbeeld door een koude nacht, dan krijg je geen indrukwekkende oogst, mocht de plant zich al herstellen. Planten moeten niet door hebben dat je iets aan het doen bent,” legt Tim uit.

Hier lees je wat je kunt doen tegen andere ‘ongenode gasten’ in je tuin: Woelmuizen, coloradokevers, ratten of de wolf.