Benthe over super compost

Met een bak aan kennis en ervaring als tuinder en compostmaker begeleidt Benthe van Wallenburg de boeren Jaap en Niels met de praktische zaken van het tuinieren. Daarmee maakt ze een belangrijk deel uit van de community van Erve Kiekebos. De kern in al haar bezigheden: het verzorgen van het bodemleven en hiervoor nieuwsgierigheid wekken bij boeren en andere landbeheerders. Hier lees je of dat al een beetje wil lukken.

“Ik kom uit een tuindersfamilie. Mijn ouders waren tuinders, mijn tante heeft de Oosterwaarde opgericht. Ik ben dus echt opgegroeid met het tuinieren.” Na een korte carrière in de de productie van fictiefilms, besloot Benthe de tuindersopleiding gaan doen aan de Warmonderhof. Die rondde ze in 2012 af. De drijfveer om goed voor de aarde te zorgen kon als boer beter tot uiting komen.

Vanaf begin 2022 ondersteunt Benthe Jaap en Niels met de ontwikkeling van hun boerenbedrijf. Als doorgewinterde ondernemers hadden deze nieuwe boeren de benodigde organisatietalenten, en ook de theorie van regeneratie en gemeenschapslandbouw hadden ze tot zich genomen en doorleefd. Praktische ervaring in de klei – of in dit geval op lemig fijn zand – hadden ze nog nauwelijks. Met Benthe als tuincoach hebben ze vorig seizoen het eerste deel van hun no-dig groentetuin tot bloei laten komen. Nu zijn ze druk bezig met de voorbereidingen voor komend seizoen.

Supercompost

Het eerste ingrediënt van de no-dig tuin van Jaap en Niels: compost. En daar weet Benthe alles van. Samen met een aantal vrienden heeft ze Stichting in Goede Aarde opgericht, waarmee ze met supercompost vol bodemleven de bodem nieuw leven inblazen. De Stichting maakt deze compost op kleine schaal, verzorgt educatie, en draait pilots op bestaande boerenbedrijven om de theorie te kunnen toetsen en te onderbouwen met cijfers. En dat doet ze dus ook bij Erve Kiekebos.

De markttuin is aangelegd door dikke lagen houtcompost bovenop het gras te leggen: dit worden de groentebedden. Hier lees je hoe dat precies werkt en waarom het een goed idee is. Langs het veld liggen grote hopen compost van de Stichting te rijpen tot ze klaar zijn. Dat gaat daar via de methode van Elaine Ingham. Deze compost moet regelmatig gekeerd worden zodat het rijpingsproces optimaal gaat.

Vorige lente hebben de boeren 750m2 van de tuin aangelegd, dit jaar komt daar nog eens dezelfde hoeveelheid bij.

Levende beestjes

Waarom supercompost? Een gezonde bodem zit vol met levende beestjes, die samen het bodemvoedselweb vormen. Op dit moment zijn veel bodems niet goed in staat om hun natuurlijk processen te volbrengen doordat het bodemleven via ons landmanagement (bio en niet bio) veel te verduren krijgt. Het bodemvoedselweb is voor een groot deel onzichtbaar en daardoor hebben we er niet mee leren werken.

Het bodemvoedselweb bestaat uit vele verschillende micro-organismen van microscopische bacterien tot aan grotere dieren zoals mollen en vogels die we op het land tegenkomen. Als geheel zorgen ze voor een natuurlijke balans van gezondheid in de bodem. Het is ook, zoals in elke voedselketen, een proces van eten en gegeten worden. Bij dat proces komen allerlei fantastische effecten vrij: de bodem bouwt aan zijn sponswerking en houdt daarmee beter water vast, er komen nutriënten vrij die planten op kunnen nemen, er is transport van die nutriënten via schimmels en er treedt een beschermende werking op tegen ziektes en plagen. In compost kun je al dat leven kweken – dat noemen we dan ‘levende compost’ – en daarna toevoegen aan de bodem.

Blijven verbeteren

Met de microscoop kun je zien hoe het leven in de bodem ervoor staat. Voor het geoefende oog is het duidelijk welke processen er aan de gang zijn aan de hand van zo’n beeld. In de foto hiernaast zie je bijvoorbeeld een bacterie-etend aaltje. Dat is microscopisch klein wormpje die een belangrijke rol speelt in de voedselketen van de bodem.

Over het algemeen geldt: hoe meer verschillende soorten, hoe beter de bodem in staat is om optimaal te functioneren Elke bodem is daarin weer anders en elk startpunt is ook weer anders. Daarnaast is het nog pionieren wat betreft de methodes die ingezet kunnen worden en is het belangrijk om goed te blijven kijken naar alle ontwikkelingen in het ecosysteem, onder en boven de grond. Het is ook nooit af, want wij blijven met onze productiegewassen een niet-natuurlijk geheel beheren in een wel-natuurlijke omgeving. Je kan eindeloos verder met je bodem verbeteren, en hoe verder je komt, hoe makkelijker het gaat, want hoe meer veerkracht en gezondheid de bodem zelf al biedt.

Gezonde gewassen

Benthe: ‘We zien onder de microscoop van alles gebeuren. De manier van bemesten en je bodem bewerken maakt enorm veel uit voor de gezondheid van de bodem en daarmee ook van de planten die erop groeien. Op de afbeelding hieronder zie je een proef met snijbiet. In de linker bakjes was levende compost toegevoegd, en in de rechterbakjes niet.

Foto: Snijbietproef van Nikki Daniels, onderdeel van de expositie Stadskas013 in de LocHalTilburg.

Effecten op de boerderij

‘Je zag afgelopen seizoen dat de groenten van Jaap en Niels er goed bij staan. Om echt de biodiversiteit in de bodem te zien toenemen is het nu nog te vroeg, maar dat gaan we natuurlijk goed meten. Op dit moment evalueren we het afgelopen seizoen en bereiden we ons voor op komend seizoen. Een belangrijke vervolgstap is het monitoren van de ontwikkelingen op de boerderij als geheel. Wat hebben onze methodes daadwerkelijk voor effect op de bodem en de biodiversiteit?’

Zoals Paul Hawken in zijn boek Regeneration stelt: met elke beslissing dragen we bij aan meer of minder leven op een plek. Met dat in het achterhoofd blijven we volgen wat het effect is van onze beslissingen. Ben je benieuwd naar de effecten van supercompost op de bodem? En vind je het leuk om aankomend seizoen mee te helpen die effecten in kaart te brengen? Neem dan contact op met de boeren van Erve Kiekebos.