“We kunnen onze mouwen opstropen om ecosystemen te herstellen!”

Anne van Leeuwen is een van de nieuwe boeren van de grootste Lenteland boerderij in Lochem. Ze is voor veel mensen die aan de slag willen met regeneratieve landbouw een bron van inspiratie. Met Bodemzicht in Malden heeft ze de potentie van deze vorm van landbouw al laten zien en konden bezoekers ervaren hoe een wereld eruit ziet waarin mens en natuur samenleven, als onderdeel van eenzelfde ecosysteem. Nu zet ze al haar energie in voor het regenereren van de Lenteland boerderij in Lochem, met drie andere boeren, een veel groter perceel en ambitieuze plannen. Anne: “We willen hier laten zien dat regeneratieve landbouw ook op deze schaal heel goed mogelijk is.”

Anne groeide op in de polder, tussen de kippen, landgeiten, katten en hamsters. Anne: “Ik was zo’n nerd-kind met een verrekijker om mijn nek, altijd buiten, druk met vogels en kikkers. Ik ben opgegroeid met een grote liefde voor het leven, dat kreeg ik ook mee van mijn familie.”

Door een inspirerende leraar op de middelbare school besloot Anne toch iets heel anders te gaan studeren, namelijk kunstgeschiedenis. “Kunst was absoluut mijn favoriete vak. Ik denk omdat het een van de weinige vakken was waarbij ik werd gestimuleerd om niet nog meer in mijn hoofd te zitten. Ik bracht enorm veel tijd door in het tekenlokaal.”

De relatie tussen cultuur en natuur

Tijdens de studie kunstgeschiedenis wilde Anne ook biologievakken volgen, want ze was nog altijd nieuwsgierig naar alle vormen van leven. Toen de examencommissie oordeelde dat dat niet mocht, was dat voor haar een trigger om zich nog meer te verdiepen in de relatie tussen cultuur en natuur. Anne: “Ik ben me steeds meer gaan verbazen over hoe we het ‘menselijke’ en het ‘natuurlijke’ gescheiden houden in onze samenleving. Dat zit in alles: in onze educatie, de economie, de politiek, de landbouw.”

Vast lopen

“Je ziet het ook in de landbouw. Onze samenleving heeft vooral het top down boeren beloond. De beste manier van boeren is dan het andere leven domineren en controleren. Niet samenwerken, maar het onderdrukken. Zo wordt het leven op de akkers gereduceerd tot onkruid en plaagdieren die je moet bestrijden.”

“Als je op die manier naar de wereld kijkt, met die duidelijke scheiding tussen mensen en alle andere levende wezens, is het hoogst haalbare wat je kunt doen: zo min mogelijk schade aanrichten aan die andere wereld. Je bent dan als mens sowieso slecht bezig, maar probeert de schade te beperken. Met alle crises die op ons afkomen is dat een heel demotiverend perspectief. Ik zie veel jonge mensen daar ook in vast lopen en ik had er zelf ook erg last van.”

Dit is wat we kunnen doen!

Het zien van de documentaire Groen Goud bracht een belangrijk inzicht voor Anne. “Ik dacht: holy shit, er is gewoon iets anders mogelijk: regeneratie! Wat inheemse mensen al duizenden jaren weten natuurlijk, maar voor mij ging er een wereld open. De energie ging weer stromen. Ik dacht: dit is wat we kunnen doen! We kunnen onze mouwen opstropen en ecosystemen herstellen. Systemen bouwen die veerkrachtig zijn, ons voeden, met schoon water, schone lucht en ook een sociaal en economisch perspectief.”

Samen met Ricardo besloot Anne: “Hier gaan we de rest van ons leven aan wijden.” En toen is de regeneratieve reis begonnen. “We hebben regeneratieve boerderijen in Europa bezocht, veel geleerd, allerlei mensen ontmoet en samen met Ricardo en andere fantastische mensen heb ik Bodemzicht opgezet in Malden. Dat was een plek waar alles samenkwam en we de potentie van regeneratieve landbouw zelf konden testen en ervaren.”

Het leven keert terug

“Een van de grootste verrassingen tijdens ons werk bij Bodemzicht was dat we het leven zo snel zagen terugkeren op die plek. Na twee jaar vlogen de vlinders al door je haren en zat de bodem van de tuinderij weer vol leven. Dat verraste me enorm en gaf ons heel veel energie om door te gaan.”

“Vanzelf gaat het natuurlijk niet. Het is een soort dans van het leven. Eén stap vooruit, dan weer een stap achteruit. Je bent constant aan het puzzelen hoe je het beste kunt samenwerken met al dat andere leven. Het is al heel ingewikkeld om met andere mensen samen te werken, laat staan met kevers en roofvogels. We kennen elkaar eigenlijk nog niet zo goed.”

“We zijn een enorme steile leercurve doorgegaan, ook op zakelijk en organisatorisch vlak. Hoe je werkprocessen goed structureert bijvoorbeeld en hoe je een team opzet waarbij iedereen in zijn kracht staat. Want dat vinden we net zo belangrijk, de organisatie moet ook regeneratief zijn. Op ‘t Gagel gaan we daar ook weer aandacht aan besteden. Ik heb enorm veel vertrouwen in dit team en zin om aan de slag te gaan. Met hard werken kun je zoveel bereiken! En het fijne is, dat al je werk zo zichtbaar is.”

De nieuwe boerderij in Lochem

De nieuwe Lenteland boerderij in Lochem is met 45 hectare een stuk groter dan Bodemzicht. Anne: “We willen hier een radicale diversiteit creëren aan soorten planten en dieren. Er komt een grote tuinderij, 20 kilometer aan bessenstruiken, fruit- en notenbomen in allerlei soorten, er komen kleinschalige akkers, kippen, wat grazers, waterpoelen en natuurlijke hagen die passen bij het Achterhoekse landschap. Daarmee trekken we ook allerlei ‘gewasbeschermende’ dieren aan, zoals mieren, egels, kerkuilen, haviken en padden.”

“Al het leven dat hier ontstaat mag ook mee-eten van de oogst. Het doel van boerderij is niet een maximale opbrengst per hectare, maar genoeg te eten voor iedereen. We willen ‘zo veel mogelijk leven’ met ‘zo veel mogelijk productie’ combineren in een toekomstbestendige boerderij.”

Lokale en landelijke afzet

“Wekelijks gaan we 250 huishoudens en een heel aantal restaurants voorzien van gezond en lekker eten. Een aanzienlijk deel van de oogst zal ook landelijk worden afgezet. En mensen kunnen op de boerderij meegenieten van de oogst: in de winkel, tijdens de velddiners en tijdens hun verblijf op de camping. Op termijn hopen we ook gewassen te telen voor biobased bouwmateriaal. Voor een veerkrachtig bedrijfsmodel, wil je ook diversiteit in bedrijfstakken.”

Een internationaal leercentrum

De boerderij zal ook fungeren als ontmoetingsplek en internationaal leercentrum op het gebied van regeneratieve landbouw in Nederland en Europa. Anne: “Ik hoop dat dit een plek wordt waar enorm veel mensen aankloppen om hun draai te vinden in de regeneratieve beweging. Dat ze hier komen om te ontdekken wat ze zelf kunnen doen. Ik heb al een specifiek programma voor ogen voor getalenteerde leerling-boeren en leerling-chefs. Om samen te werken aan een nieuwe regeneratieve eetcultuur. Want uiteindelijk is het een culturele opgave om ons weer te verbinden met al dat prachtige andere leven.”

Lees hier de interviews met de andere boeren van deze Lenteland boerderij: Daan Houwers, Roos Burger en Ricardo Cano Mateo.